Οι αγροτικοί συνεταιρισμοί του μέλλοντος (ν.4384/2016)

Αγροτικοί Συνεταιρισμοί

Από τους Υδραίους Συντροφοναύτες και τα Τσελιγκάτα…..

Ένα ακόμη «επίτευγμα» της νεοελληνικής νοοτροπίας μας, αν και θεωρητικώς η εκπαίδευσή μας και η παιδεία μας έχουν βελτιωθεί, παρ’ ότι για την τελευταία διατηρώ έντονες επιφυλάξεις περί του αντιθέτου, είναι η αδυναμία μας να εφαρμόσουμε το συνεταιρίζεσθαι. Ακόμη περισσότερο πρόκειται περί «κατορθώματος» αν αναλογισθούμε ότι ως Λαός ανέκαθεν διαθέταμε συνεταιριστική παράδοση και στηριχθήκαμε σε συνεργατικές μορφές παραγωγής και αναπτύξεως και μάλιστα σε πολύ δυσκολότερες συνθήκες και εποχές.
Γνωρίζατε ότι στην αρχαία Ελλάδα είχαν δημιουργήσει συνεταιρισμούς ναυτικών; Αυτοί δεν ήταν τίποτε άλλο από τους «Συνεταιρισμούς των Συντροφοναυτών» του 17ου-18ου αιώνος της Ύδρας, των Σπετσών και των Ψαρών, οι οποίοι μη έχοντας τα απαραίτητα οικονομικά μέσα συγκέντρωναν κοινό κεφάλαιο σε χρήμα, είδος, υλικά ή εργασία και ναυπηγούσαν έτσι ένα πλοίο στο οποίο γίνονταν συνιδιοκτήτες-συνέταιροι στα κέρδη και τις ζημίες. Μάλιστα ήταν τέτοια η εμπορική τους εξάπλωση που το 1804 τα πλοία της Ύδρας περνούσαν τον Ατλαντικό ωκεανό και έφταναν μέχρι τη Ν. Αμερική, όπου πωλούσαν κρασί.

Στο Βυζάντιο είχαμε τις συντεχνίες αλλά και καθ’ όλη την περίοδο του οθωμανικού ζυγού αναπτύχθηκαν πρωτοπόρες συνεργατικές μορφές. Στην κτηνοτροφία είχαμε τα «τσελιγκάτα» που ήταν ενώσεις κοπαδιών με επί κεφαλής τον «αρχιτσέλιγκα», δηλ. αυτόν που είχε το μεγαλύτερο κοπάδι και τις «πατριές», δηλ. οικογενειακές οργανώσεις με στενούς συγγενικούς δεσμούς σε ομόκεντρους κύκλους με επί κεφαλής τον γηραιότερο, οι οποίες συγκροτούσαν η κάθε μία και τον δικό της ξεχωριστό οικισμό, η δε παρουσία τους εντοπίζεται κυρίως στην Μάνη.
Και μην λησμονούμε τους δώδεκα συνεταιρισμούς των Μαντεμοχωρίων Χαλκιδικής που ανέλαβαν στις αρχές του 18ου αιώνα την εκμετάλλευση των μεταλλείων για δικό τους λογαριασμό.

Τα «Ελευθεροχώρια» ή «Κλεφτοχώρια» που επίσης στηρίζονταν σε μια μορφή συνεταιριστικής οικονομικής δραστηριότητας, για να εξελιχθούν στα χρόνια της τουρκοκρατίας σε μεγάλους παραγωγικούς οργανισμούς.
Και φυσικά η ξακουστή «Κοινή Συντροφιά των Αμπελακίων» που ιδρύθηκε το 1778 και ήταν μια κτηνοτροφική και οινοπαραγωγική κοινότητα με εξαγωγές των προϊόντων της σέ όλο τον κόσμο, έχοντας ως οικονομικό κέντρο των εμπορικών τους δραστηριοτήτων την Βιέννη,   όπως επίσης γνωστή είναι και η Κοινότητα των Ζαγοροχωρίων,της Χίου και τόσων άλλων περιοχών. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι όλες αυτές οι συνεργατικές-συνεταιριστικές κοινότητες εμφανίσθηκαν και υιοθέτησαν πρωτοπόρες και καινοτόμες συνεταιριστικές-επιχειρηματικές αρχές, σε μία εποχή που στην υπόλοιπη ελεύθερη Ευρώπη όχι μόνο δεν τις είχαν διανοηθεί αλλά φάνταζαν τουλάχιστον ως ουτοπία ασύλληπτη να εφαρμοσθούν
Μετά την απελευθέρωση και την δημιουργία του Ελλαδικού Κράτους, έχουμε την ίδρυση του πρώτου Γεωργικού Συνεταιρισμού του Αλμυρού, ο οποίος απετέλεσε πρότυπο και τον μιμήθηκαν αργότερα και άλλοι συνεταιρισμοί στην Ελλάδα. Όπως επίσης υπήρξε και πλήθος άλλων αξιόλογων συνεταιριστικών δράσεων τις οποίες αδικούμε μη αναφέροντάς τες.
Το 1915 ψηφίσθηκε ένας απλός αλλά πετυχημένος νόμος, ο 602/1915, προσαρμοσμένος στην ελληνική πραγματικότητα σχετικά με τους αγροτικούς συνεταιρισμούς. Το 1917 ιδρύθηκε η πρώτη ένωση συνεταιρισμών στην Καλαμάτα και το 1924 υπήρχαν 44 ενώσεις πανελλαδικώς. Ακόμη και μετά την απελευθέρωση, μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, οι γεωργικοί συνεταιρισμοί γνώρισαν τεράστια εξάπλωση. Σημαντική πηγή σε αυτή την ιστορική αναδρομή μας, αποτέλεσε το βιβλίο «ΑΡΧΕΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ» (Αχιλλέας Κοντογεώργος – Παναγιώτα Σεργάκη)

…στην σημερινή εσωστρέφεια και ατομικισμό

Δυστυχώς όμως αν και είχαμε τέτοια συνεταιριστική κληρονομιά, μετά την μεταπολίτευση, πέραν των αστόχων νομοθετικών κρατικών παρεμβάσεων, με αίτια κοινωνικά αλλά κυρίως πολιτικά, μικροκομματικά συμφέροντα και σκοπιπότητες, οι Ελληνικές Κυβερνήσεις αναμειγνυόμενες, αν όχι ενθάρρυναν, ανέχθηκαν, πρωτοφανή σκάνδαλα, φαινόμενα διαφθοράς και υπερδανεισμού τα οποία σε συνδυασμό με την εισροή άκοπου-εύκολου χρήματος από κοινοτικά κονδύλια και την ανάπτυξη ενός χειρίστου κομματικοποιημένου αγροτοσυνδικαλισμού οδήγησαν στον πλήρη εκφυλισμό και την παρακμή του συνεταιρισμού, πλήν ελαχίστων φωτεινών εξαιρέσεως. Στον ίδιο κατήφορο οδηγήθηκε άλλωστε και ολόκληρη η ελληνική-ελλαδική κοινωνία και τις τραγικές συνέπειες «απολαμβάνουμε» όλοι σήμερα.
Οι πληγές είναι βαθιές αλλά οι απώλειες και περισσότερο οι συνέπειες από την καταστροφή του «συνεταιρίζεσθαι» στην ανάπτυξη της Ελλάδος είναι ανυπολόγιστες, διότι αλλοίωσαν συνειδήσεις, διαμόρφωσαν χαρακτήρες, νοοτροπίες και φυσικά ανέπτυξαν καχυποψίες και ῥίζωσαν προκαταλήψεις, που οδήγησαν τον θεσμό στην πλήρη του απαξίωση, ενώ οι αγρότες έχουν εγκλωβισθεί σε έναν καταθλιπτικό ατομικισμό, καθιστώντας τους έρμαια και αδύναμους να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις των παγκόσμιων εξελίξεων στην γεωργία, οδηγούμενοι με μαθητική και προβλέψιμη ακρίβεια στον οικονομικό μαρασμό και τον αφανισμό.
Μετά το 2000 με τον ν.2810/200 εκδηλώνεται μια προσπάθεια αναστροφής του κλίματος. Σε αυτή την πορεία, πιστεύω ότι ο νόμος 4384/2016 αποτελεί την κορύφωση της προσπάθειας να ξαναζωντανέψει επί υγειούς βάσεως ο αγροτικός συνεταιρισμός.
Πρωτίστως διαγράφει και εκκαθαρίζει όσους συνεταιρισμούς έχουν πλέον ουσιαστικά παύσει να εξυπηρετούν το σκοπό τους και είναι ανενεργοί, αν και μέχρι τώρα με διαδοχικές παρατάσεις τους είχε δοθεί η προθεσμία να ενεργοποιηθούν και
Θέτει το πλαίσιο και τους κανόνες να λειτουργήσουν με σύγχρονες συνεταιριστικές αρχές. Δίδει την δυνατότητα να αναπτυχθούν ως εμπορικές αγροτικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις εναρμονισμένες με τα διεθνή πρότυπα. Τους προσφέρει φορολογικά κίνητρα. Τους παρέχει πρόσβαση σε όλα τα επιδοτούμενα προγράμματα και μέσα χρηματοδοτήσεως. Κυριολεκτικώς θέτει στην διάθεσή τους όλα τα σύγχρονα εργαλεία προκειμένου να επιτύχουν επικερδείς συνεργασίες. Να αναδείξουν και να αξιοποιήσουν εις όφελός τους τα πλεονεκτήματα της ελληνικής γεωργίας, καθιστώντας την Ελλάδα έναν επί γης διατροφικό παράδεισο. Ταυτοχρόνως όμως καθορίζει τα όρια, τα δικαιώματα και τις σαφείς υποχρεώσεις των συνεταίρων καθώς και τις αυστηρές συνέπειες – κυρώσεις από την μη τήρησή τους.
Αυτό που μένει είναι όσοι ασχολούμαστε με τον γεωργικό τομέα, να πιστέψουμε στον εαυτό μας, να εμπιστευθούμε τον διπλανό μας. Να κατανοήσουμε ότι μέσα από αυτό τον μονόδρομο του συνεταιρίζεσθαι μπορούμε να διασωθούμε και να πιάσουμε το νήμα πάλι από την αρχή με την εκ των ουκ άνευ προϋπόθεση να έχουμε απαλλαγεί από τις αμαρτίες και τους αμαρτωλούς του παρελθόντος

Αποσπάσματα του παρόντος εμπεριέχονται σε δημοσιευμένο άρθρο μας στην εφημερίδα agrenda