Ισχυρισμοί διατροφής και υγιείας
Κάθε μέρα όλο και περισσότερο δεχόμαστε βομβαρδισμό διαφημίσεων ή αναγράφονται ευμεγέθεις επισημάνσεις στις ετικέτες των τροφίμων οι «τάδε ευεργετικές ιδιότητες» ή ότι «το δείνα τρόφιμο σκεύασμα επιφέρει θετικά αποτελέσματα για την υγιεία μας», «το φθηνότερο στην κατηγορία του» κλπ.
Όλες αυτές οι αναγραφές, έχουν χαρακτηρισθεί από την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία, ως «Ισχυρισμοί τροφίμων» και διακρίνονται σε πέντε κατηγορίες:
i)Κοινωνικοί ισχυρισμοί: Δηλ. ένα τρόφιμο ακολουθεί κατά την παρασκευή του ή κατά την δημιουργία της πρώτης ύλης την αποδεκτή μέθοδο από συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα για λόγους που αφορούν κοινωνικές, θρησκευτικές ή άλλου είδους αναγνωρισμένες ως αποδεκτές πεποιθήσεις, π.χ. νηστήσιμο, (κοσέρ) kosher, (χαλάλ) halal κλπ
ii)Ποσοτικοί ή Ποιοτικοί ισχυρισμοί: Δηλ. οι ισχυρισμοί που προκαλούν ποσοτική ή ποιοτική σύγκριση με ομοειδή της ίδιας ποσότητας και κατηγορίας προϊόντα
iii)Οικονομικοί ισχυρισμοί: Δηλ. οι ισχυρισμοί που κατά βάση προκαλούν την σύγκριση σε επίπεδο τιμών με ομοειδή προϊόντα
iv)Γεωγραφικοί ισχυρισμοί: Δηλ. οι ισχυρισμοί που επισημαίνουν την γεωγραφική προέλευση ως στοιχείο υπεροχής του προϊόντος, π.χ. Π.Ο.Π., Π.Γ.Ε. και Ι.Π.Π.
v)Ισχυρισμοί Διατροφής και Υγιείας: Δηλ. οι ισχυρισμοί που αναφέρονται στις επιπτώσεις που έχει στον άνθρωπο η κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών, τροφίμων ή διατροφικών προϊόντων
Όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί μαζί με άλλα στοιχεία συγκροτούν τις επισημάνσεις ενός προϊόντος και, όπως είναι αυτονόητο, προκαλούν το ενδιαφέρον των καταναλωτών οι οποίοι, κατά σφοδρή πιθανολόγηση, θα παρακινηθούν και εν τέλει πειθόμενοι σε αυτούς τους ισχυρισμούς, θα αγοράσουν αυτά τα προϊόντα. Ανταποκρίνονται όμως στα εξαγγελλόμενα ή το καταναλωτικό κοινό πέφτει θύμα παραπλανητικών και απατηλών δηλώσεων;
Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με τους Ισχυρισμούς Διατροφής και Υγιείας.
Το θέμα απασχόλησε την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.), πολλές δεκαετίες πρίν (ήδη πρό του 2000). Σε διεθνές δε επίπεδο, έχουν θεσπισθεί κατευθυντήριες γραμμές για τους ισχυρισμούς υγιείας στον Codex Alimentarius, ήδη από το 1991 και για τους ισχυρισμούς διατροφής από το 1997. Έτσι η Ε.Ε. θέλοντας να εξασφαλίσει μια υψηλού επιπέδου προστασία των καταναλωτών στην «επικράτειά» της, ομαδοποίησε όλες αυτές τις δηλώσεις και τις ονόμασε «Ισχυρισμούς Διατροφής» και «Ισχυρισμούς Υγιείας» εκδίδοντας και τον σχετικό ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ (Ε.Κ.) ΑΡΙΘ.1924/2006, ο οποίος αποτελεί μέχρι σήμερα το βασικό Ευρωπαϊκό νομοθέτημα που ρυθμίσει το καθεστώς χρήσεως αυτών των ισχυρισμών.
Στην συνοπτική αναφορά που ακολουθεί έχουμε στόχο όχι να επιδείξουμε τις επιστημονικές νομικές γνώσεις μας, αλλά να εκλαϊκεύσουμε, κατά το δυνατόν, και να καταστήσουμε κατανοητές αυτές τις έννοιες στο ευρύ καταναλωτικό κοινό, παραπέμποντας στις νομικές πηγές, με σκοπό να είναι στοιχειωδώς ικανό να ελέγχει και να αυτοπροστατεύεται.
Ι. Γενική αρχή Απαγορεύσεως αναγραφής ισχυρισμών
Βάσει της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ενώσεως δεν επιτρέπεται υπό οποιαδήποτε μορφή, να διαδίδονται, δηλώνονται, υπονοούνται ή να άγουν στο συμπέρασμα δημοσίως ισχυρισμοί, ακόμη και με αόριστες αναφορές περί θετικών αποτελεσμάτων, ότι ένα τρόφιμο έχει ιδιαίτερες θεραπευτικές ή ευεργετικές ιδιότητες στην ανθρώπινη υγιεία (άρθρ.3, 5, 10 ΚΑΝ.(Ε.Κ.) ΑΡΙΘ.1924/2006)
Επιτρέπονται τέτοιου είδους ισχυρισμοί, μόνο εφ’ όσον είναι εγκεκριμένοι από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ε.Ε.) άρθρα 8, 10§1 ΚΑΝ.(Ε.Κ.) ΑΡΙΘ.1924/2006, και περιλαμβάνονται στο σχετικό Παράρτημα του Κανονισμού αυτού καθώς και στο Παράρτημα του ΚΑΝ.(Ε.Ε.) ΑΡΙΘ.432/2012, όπως αυτό κάθε φορά ανανεώνεται και περιλαμβάνονται στον επίσημο κατάλογο του ΕΦΕΤ, όπου μπορείτε να ενημερωθείτε ποιοι τέτοιοι ισχυρισμοί ισχύουν μέχρι σήμερα και καταχωρούνται στο Κοινοτικό Μητρώο Ισχυρισμών Διατροφής και Υγείας (άρθρο 19 ΚΑΝ.Ε.Κ. ΑΡΙΘ. 1924/2006).
ΙΙ.Διαδικασία εγκρίσεως
Ένας ισχυρισμός προκειμένου να γίνει δεκτός από την Ε.Ε. και να συμπεριληφθεί στο σχετικό Παράρτημα πρέπει 1)να υποβληθεί από τον ενδιαφερόμενο αίτηση στην εθνική Αρχή (για την Ελλάδα στον ΕΦΕΤ) μαζί με όλες τις επιστημονικές τεκμηριώσεις του ισχυρισμού 2)Εν συνεχεία διαβιβάζεται στην Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA). Η Αρχή ενημερώνει πλήρως την Επιτροπή και τα Κράτη-Μέλη 4)Ζητούνται από τον αιτούντα συμπληρωματικές επιστημονικές τεκμηριώσεις, αν κριθεί αναγκαίο 5)Η Αρχή συντάσσει, δημοσιοποιεί και διαβιβάζει στην Επιτροπή την Γνώμη της και αν είναι θετική περιλαμβάνει την πλήρη λεκτική διατύπωση καθώς και τις προϋποθέσεις και περιορισμούς χρήσεως που θα έχει ο ισχυρισμός και 5)Η Επιτροπή εγκρίνει τον ισχυρισμό και εκδίδει τον ανάλογο κανονισμό, άρθρα 15 ως 18 ΚΑΝ.(Ε.Κ.) ΑΡΙΘ.1924/2006
ΙΙΙ.Κατανόηση των εννοιών
Τι είναι κατά τον ευρωπαϊκό νόμο ένας ισχυρισμός σχετικός με τρόφιμα;
Ισχυρισμός είναι κάθε μήνυμα ή απεικόνιση, συμπεριλαμβανομένης τυχόν εικαστικής, γραφικής ή συμβολικής απεικόνισης, υπό οποιαδήποτε μορφή, που δηλώνει, υποδεικνύει ή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το τρόφιμο έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (άρθρο 2§2περιπτ.1.)
Ποιες είναι οι διακρίσεις των ισχυρισμών διατροφής και υγιείας
Αυτοί διακρίνονται περαιτέρω σε τρεις (3) ισχυρισμούς:
α.τον «ισχυρισμό διατροφής»
β.τον «ισχυρισμό υγείας» και
γ.τον «ισχυρισμό μειώσεως του κινδύνου εκδηλώσεως ασθενείας» (άρθρο 2§2περιπτ.2,4,5
Αναλυτικώς
α.Τι είναι ο Ισχυρισμός Διατροφής;
Ο Ισχυρισμός Διατροφής είναι
Κάθε ισχυρισμός που δηλώνει, υπονοεί ή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το τρόφιμο διαθέτει ιδιαίτερες ευεργετικές θρεπτικές ιδιότητες λόγῳ της θερμιδικής του αξίας ή/και των θρεπτικών ή άλλων ουσιών και αναλυτικώς:
λόγῳ της ενεργείας (θερμιδικής αξίας) που
i)είτε παρέχει, ii)είτε παρέχει σε μειωμένο ή αυξημένο ποσοστό, ή
iii)είτε δεν παρέχει,
σε συνδυασμό ή και ξεχωριστά λόγῳ των θρεπτικών και άλλων ουσιών που
i)είτε περιέχει ii)είτε περιέχει σε μειωμένο ή αυξημένο ποσοστό, ή iii)είτε δεν περιέχει
π.χ. «υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες», «χωρίς λιπαρά», «χαμηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα», «μειωμένη ενεργειακή αξία».
β.Τί είναι ο Ισχυρισμός υγιείας;
Ο Ισχυρισμός Υγιείας είναι
Κάθε ισχυρισμός που δηλώνει, υπονοεί ή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπάρχει θετική σχέση μεταξύ κατηγορίας τροφίμων, τροφίμου ή συστατικού του και της ανθρωπίνης υγιείας.
π.χ. «Οι πολυφαινόλες ελαιολάδου συμβάλλουν στην προστασία των λιπιδίων του αίματος από το οξειδωτικό στρές στο πλαίσιο μιας ποικίλης και ισορροπημένης διατροφής», Ευρωπαϊκός Κανονισμός 432/2012 ( L 136/25.5.2012 σελ. 26. Αυτός ο ισχυρισμός υγιείας μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για ελαιόλαδο που περιέχει τουλάχιστον 250mg πολυφαινόλες ανά 1 κιλό ελαιολάδου και η συνιστώμενη δόση είναι τουλάχιστον 20 γραμμάρια ελαιολάδου ημερησίως. Με τον συγκεκριμένο Ισχυρισμό θα ασχοληθούμε ιδιαιτέρως με εκτενές επόμενο άρθρο μας και σε συνέχεια του σχετικού άρθρου μας αναφορικά με τις φαρμακευτικές ιδιότητες του αγουρελαίου.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Απαγορεύονται εντελώς οι ισχυρισμοί:
(α) που υπονοούν ότι είναι δυνατόν να επηρεαστεί η υγιεία από την μη κατανάλωση του τροφίμου
(β) που αναφέρονται στον ρυθμό ή στην ποσότητα απωλείας βάρους και
(γ) που αναφέρονται σε συστάσεις μεμονωμένων ιατρών ή επαγγελματιών στον τομέα της υγιείας που δεν μνημονεύονται στο άρθρο 11 του Κανονισμού (Ε.Κ.) 1924/2006, όπου αναφέρει τις Εθνικές Ενώσεις επαγγελματιών στον ιατρικό τομέα και στους τομείς της διατροφής ή της διαιτολογίας και ιδρύματα υγιείας
γ.Τί είναι ο Ισχυρισμός μειώσεως του κινδύνου εκδηλώσεως ασθενείας ή σχετικά με την ανάπτυξη και την υγιεία των παιδιών;
Ο Ισχυρισμός μειώσεως του κινδύνου εκδηλώσεως ασθενείας ή σχετικά με την ανάπτυξη και την υγιεία των παιδιών είναι κάθε ισχυρισμός επί θεμάτων υγείας που δηλώνει, υπονοεί ή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η κατανάλωση κατηγορίας τροφίμων, τροφίμου ή συστατικού του μειώνει σημαντικά τον παράγοντα κινδύνου για την εκδήλωση ανθρώπινης ασθένεια ή επηρεάζει την ανάπτυξη και την υγιεία των παιδιών
π.χ. «το προϊόν αυτό περιλαμβάνει συμπλήρωμα σε ασβέστιο και βιταμίνη D3, το οποίο συμβάλλει στη μείωση παράγοντα κινδύνου για την εκδήλωση οστεοπόρωσης και καταγμάτων» ή «Το DHA και το ARA συμβάλλουν στην άριστη ανάπτυξη της οράσεως των βρεφών και των νηπίων»
Ελπίζουμε να επιτύχαμε μια σύντομη και κατανοητή εισαγωγή στο θέμα των «Ισχυρισμών διατροφής και υγιείας». Πλέον εναπόκειται και στην δική σας διάθεση να ελέγξετε την αλήθεια αυτών των ισχυρισμών, διότι εν κατακλείδι:
Πίστευε και μη (σ.σ.πίστευε), ερεύνα
Αν και το παρόν κείμενο αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του συντάκτη του, έχετε την άδεια να αναδημοσιεύσετε-αναπαραγάγετε ελευθέρως ολόκληρο ή μέρος του υπό την προϋπόθεση να επισυνάπτετε σε ευδιάκριτο σημείο ενεργόlink προς τον ιστότοπό μας https://www.mellofarm.gr/